તંત્રીલેખ
રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે નિકાસ અને પ્રોત્સાહન આપવું જરૂરી
++++++++
જગતભરમાં આજે કપરા સમયનો દૌર ચાલી રહ્યો છે અડધો ડઝન જેટલા દેશોમાં યુદ્ધ જેવી પરિસ્થિતિ છે ત્યારે મોંઘવારી વધતી જાય છે આવા સમયમાં રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું અત્યંત જરૂરી બની ગયું છે. ખાસ કરીને જે પ્રોજેક્ટ પાઈપ લાઈનમાં છે તેને કાર્યરત કરવા માટે સરકારે વધુ સક્રિય થવાની જરૂર છે, દાખલા તરીકે કલ્પસર પ્રોજેક્ટ. આ પ્રોજેક્ટ નાનો સુનો નથી અતિ વિરાટ છે. આવો જ બીજો પ્રોજેક્ટ મીઠીવીડી અણું ઉર્જા મથકનો છે જે સત્વરે કાર્યરત થાય તો ગુજરાતનો નહીં પરંતુ રાષ્ટ્રનો વિકાસ ₹6,000 વોટ ને કારણે ઝડપી બને. આવી જ રીતે ભાવનગરમાં સીએનજી ટર્મિનલ વાળું પોર્ટ તૈયાર થઈ જાય તો રાષ્ટ્રનો વિકાસ થઈ શકે આના કરતાં પણ વધુ જરૂરી છે નિકાસ ને પ્રોત્સાહન આપવું.
તે પહેલાથી જ સ્પષ્ટ છે કે દેશની નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શું કરવાની જરૂર છે? સરકારે આ સુધારાના એજન્ડા પર આગળ વધવું પડશે અને આધુનિક વ્યવસાયની પ્રકૃતિને ધ્યાનમાં રાખવી પડશે. ઉદાહરણ તરીકે, સૂચિબદ્ધ 20 દેશોમાંથી ઘણા યુરોપિયન યુનિયનના સભ્યો છે. તે પ્રદેશમાં નિકાસ વધારવાની કુદરતી રીત એ છે કે મુક્ત વેપાર કરાર પર હસ્તાક્ષર કરો. આ અંગે લાંબા સમયથી વાતચીત ચાલી રહી છે. વેપાર સંતુલિત કર્યા વિના નિકાસ વધારવાનો વિચાર જૂનો છે.
જો નિકાસ વધારવી હોય તો સંભવિત વિદેશી ભાગીદારોને ભારતીય બજારમાં પહોંચવાની છૂટ આપવી પડશે. અન્ય ક્ષેત્રોમાં જેમ કે અમેરિકા વગેરે સાથે મુક્ત વેપાર કરાર હોય તેવું લાગતું નથી. ખાસ કરીને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના કાર્યકાળને ધ્યાનમાં રાખીને આ મુશ્કેલ લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, આ ક્ષેત્રોમાં નિકાસ વધારવાનો પ્રશ્ન અર્થતંત્ર, સ્પર્ધાત્મકતા અને ખર્ચ ઘટાડવા પર નિર્ભર છે. સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા માટે ભારતે વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલામાં જોડાવું પડશે. તેના માટે સ્થિર વેપાર અને કર નીતિઓ જરૂરી છે. દેશની અંદર કર અને ટેરિફની પરિવર્તનક્ષમતા અને આયાત
તે પહેલાથી જ સ્પષ્ટ છે કે દેશની નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શું કરવાની જરૂર છે? સરકારે આ સુધારાના એજન્ડા પર આગળ વધવું પડશે અને આધુનિક વ્યવસાયની પ્રકૃતિને ધ્યાનમાં રાખવી પડશે. ઉદાહરણ તરીકે, સૂચિબદ્ધ 20 દેશોમાંથી ઘણા યુરોપિયન યુનિયનના સભ્યો છે. તે પ્રદેશમાં નિકાસ વધારવાની કુદરતી રીત એ છે કે મુક્ત વેપાર કરાર પર હસ્તાક્ષર કરો. આ અંગે લાંબા સમયથી વાતચીત ચાલી રહી છે. વેપાર સંતુલિત કર્યા વિના નિકાસ વધારવાનો વિચાર જૂનો છે.
જો નિકાસ વધારવી હોય તો સંભવિત વિદેશી ભાગીદારોને ભારતીય બજારમાં પહોંચવાની છૂટ આપવી પડશે. અન્ય ક્ષેત્રોમાં જેમ કે અમેરિકા વગેરે સાથે મુક્ત વેપાર કરાર હોય તેવું લાગતું નથી. ખાસ કરીને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના કાર્યકાળને ધ્યાનમાં રાખીને આ મુશ્કેલ લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, આ ક્ષેત્રોમાં નિકાસ વધારવાનો પ્રશ્ન અર્થતંત્ર, સ્પર્ધાત્મકતા અને ખર્ચ ઘટાડવા પર નિર્ભર છે. સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા માટે ભારતે વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલામાં જોડાવું પડશે. તેના માટે સ્થિર વેપાર અને કર નીતિઓ જરૂરી છે. દેશની અંદર કર અને ટેરિફની પરિવર્તનક્ષમતા અને આયાત
આ આદેશોએ વૈશ્વિક મૂલ્ય શૃંખલામાં ભારતના પ્રવેશમાં પણ અવરોધ ઊભો કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં અમેરિકા જેવા બજારોમાં નિકાસ વધારવાની તેની ક્ષમતા પર પણ અસર પડી છે.
ચોક્કસપણે, વ્યાપાર મિત્રતા માટે, વહીવટીથી ન્યાયિક સુધારા સુધીના ગ્રાઉન્ડ રિફોર્મ્સ પણ જરૂરી છે. પરંતુ ખાસ કરીને વેપાર અને આંતરરાષ્ટ્રીય આર્બિટ્રેશન માટેના નવા કરારો પર સરકારની નીતિ સ્પષ્ટ હોવી જોઈએ. મૂળભૂત બાબતો પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે, કોઈ નવી વ્યૂહરચના પર નહીં. આવી સ્થિતિમાં, અપેક્ષા રાખવી જોઈએ કે જ્યારે પણ મીટિંગ હોય, ત્યારે આ પ્રતિક્રિયા સરકાર પાસે પણ જાય. વેપાર નીતિના સુધારા લાંબા સમયથી બાકી છે. તાજેતરના સમયમાં આ દિશામાં જે કામ કરવામાં આવ્યું છે તે લક્ષ્ય નિર્ધારિત કરવા અથવા એપલ વગેરે જેવી ચોક્કસ કંપનીઓને આકર્ષવા માટે છે. આ ટકાઉ સાબિત થઈ શકે છે કે નહીં. નિકાસ મૂલ્ય વધારવાનો એકમાત્ર રસ્તો એ છે કે કોઈપણ કંપની, નાની હોય કે મોટી, વૈશ્વિક કાચો માલ અને વૈશ્વિક બજારોમાં ન્યૂનતમ નિયમનકારી અથવા વહીવટી હસ્તક્ષેપ સાથે પ્રવેશ મેળવવો. આ સમજણથી દેશની વેપાર નીતિનો પાયો બદલાશે અને નિકાસને કાયમી પ્રોત્સાહન મળશે.
સુરેશ ભટૃ
