कार्बन फ्री भारत 2047 : भारत की हरित ऊर्जा रणनीति बदल रही है भविष्य का नक्शा

ET Hindi Desk के बारे में ET Hindi Desk No DesignationRead More

3-4 minutes

---

Authored by ET Hindi Desk • ET Online • Updated: 26 May 2025, 8:39 pm

भारत ने 2023 से 2047 तक के लिए एक व्यापक हरित ऊर्जा दृष्टिकोण (Green Energy Vision) प्रस्तुत किया है। इस विज़न का उद्देश्य कार्बन उत्सर्जन घटाना, अक्षय ऊर्जा उत्पादन बढ़ाना और ऊर्जा आत्मनिर्भरता हासिल करना है। नीति आयोग, NTPC Green Energy और MNRE जैसे संस्थानों की रिपोर्टों में इस बदलाव की रणनीति स्पष्ट दिखाई देती है।

यह विज़न न केवल पर्यावरण की रक्षा करने वाला है, बल्कि भारत को ऊर्जा के क्षेत्र में आत्मनिर्भर और तकनीकी रूप से सशक्त राष्ट्र बनाने की दिशा में एक ऐतिहासिक प्रयास है।

जलवायु परिवर्तन और ऊर्जा संकट आज के समय की सबसे बड़ी वैश्विक चुनौतियों में शामिल हैं। भारत, जो दुनिया का तीसरा सबसे बड़ा कार्बन उत्सर्जक देश है, अब इन चुनौतियों का समाधान बनने की दिशा में मजबूत कदम उठा रहा है। “India’s Green Energy Vision for a Sustainable Future (2023–2047)” इसी सोच का परिणाम है। यह विज़न न केवल पर्यावरण की रक्षा करने वाला है, बल्कि भारत को ऊर्जा के क्षेत्र में आत्मनिर्भर और तकनीकी रूप से सशक्त राष्ट्र बनाने की दिशा में एक ऐतिहासिक प्रयास है।
सरकार ने 2047 तक भारत को नेट-ज़ीरो उत्सर्जन की दिशा में ले जाने के लिए एक स्पष्ट और चरणबद्ध योजना बनाई है। इस योजना में सौर, पवन, हाइड्रोजन और बायोएनर्जी जैसे अक्षय ऊर्जा स्रोतों को प्राथमिकता दी गई है। 2030 तक 500 GW नॉन-फॉसिल फ्यूल बेस्ड कैपेसिटी स्थापित करने का लक्ष्य इस दिशा में एक बड़ा कदम है।

NTPC Green Energy Ltd, जो भारत की सबसे बड़ी बिजली उत्पादक कंपनी NTPC की एक सहायक संस्था है, अब बड़ी संख्या में सौर और पवन परियोजनाओं पर काम कर रही है। नीति आयोग की रिपोर्टें यह दर्शाती हैं कि कैसे भारत का ऊर्जा ट्रांज़िशन सिर्फ उत्पादन तक सीमित नहीं है, बल्कि उपभोग पैटर्न, ग्रीन ट्रांसपोर्टेशन, ग्रीन हाइड्रोजन मिशन, और ऊर्जा भंडारण (Energy Storage) जैसे क्षेत्रों तक फैला हुआ है।

हरित ऊर्जा के इस विज़न का एक महत्वपूर्ण पहलू ग्रीन हाइड्रोजन मिशन है, जिसकी घोषणा 2023 में की गई थी। यह मिशन भारत को वैश्विक हाइड्रोजन निर्यातक बनाने की दिशा में कार्य कर रहा है। इसका उपयोग भारी उद्योग, रिफाइनरी और परिवहन क्षेत्र में पारंपरिक ईंधन की जगह किया जाएगा।

भारत की यह रणनीति सिर्फ पर्यावरणीय उद्देश्य नहीं रखती, बल्कि इसमें आर्थिक सशक्तिकरण और रोजगार सृजन की व्यापक संभावनाएं भी हैं। अनुमान है कि हरित ऊर्जा क्षेत्र में लाखों नौकरियां पैदा होंगी और MSMEs के लिए नए अवसर खुलेंगे। ग्रामीण क्षेत्रों में सौर ऊर्जा परियोजनाएं विकेन्द्रीकृत विकास को भी प्रोत्साहित करेंगी।

हालांकि, इस पूरी योजना के सामने कुछ गंभीर चुनौतियाँ भी हैं—जैसे ऊर्जा भंडारण की लागत, प्रौद्योगिकी का आयात, और नीति-नियमन में समन्वय की कमी। लेकिन सरकार की ओर से लगातार निवेश और अंतरराष्ट्रीय सहयोग (जैसे इंटरनेशनल सोलर अलायंस) के जरिए इन चुनौतियों से पार पाने का प्रयास हो रहा है।

यह कहना अतिशयोक्ति नहीं होगी कि भारत का हरित ऊर्जा विज़न सिर्फ एक जलवायु रणनीति नहीं, बल्कि यह आर्थिक विकास, रोजगार, स्वास्थ्य और वैश्विक नेतृत्व से जुड़ा एक समग्र रोडमैप है। यदि यह योजना सफल होती है, तो 2047 तक भारत एक हरित, टिकाऊ और आत्मनिर्भर राष्ट्र के रूप में उभर सकता है—जो अपने 100वें स्वतंत्रता वर्ष में जलवायु न्याय का नेतृत्वकर्ता बन सकेगा।

Google ના મફત AI સ્ટુડિયોનો સૌથી વધુ લાભ કેવી રીતે મેળવવો

 Google ના મફત AI સ્ટુડિયોનો સૌથી વધુ લાભ કેવી રીતે મેળવવો

આ લેખ વન્ડર ટૂલ્સની પરવાનગીથી ફરીથી પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે, જે એક ન્યૂઝલેટર છે જે તમને સૌથી ઉપયોગી સાઇટ્સ અને એપ્લિકેશનો શોધવામાં મદદ કરે છે. અહીં સબ્સ્ક્રાઇબ કરો.

Google ના AI સ્ટુડિયો અને લેબ્સ તમને નવા AI ટૂલ્સ સાથે મફતમાં પ્રયોગ કરવા દે છે. મને આ ડિજિટલ સેન્ડબોક્સ - જેમ કે Hugging Face માંથી - તમને AI ના સર્જનાત્મક નવા ઉપયોગો અજમાવવા દે છે તે ગમે છે. તમે જટિલ નવા પ્લેટફોર્મ પર નિપુણતા મેળવ્યા વિના, આસપાસ જઈ શકો છો અને પછી તમે જે બનાવો છો તે ડાઉનલોડ અને શેર કરી શકો છો. અજમાવવા માટે થોડા Google AI પ્રયોગો માટે વાંચો. બધા મફત, ઝડપી અને ઉપયોગમાં સરળ છે.

1. છબીનું રૂપાંતર કરો

ફોટો અપલોડ કરો અને પ્રોમ્પ્ટ સાથે તેને રૂપાંતરિત કરવા માટે જેમિનીના AI સ્ટુડિયો ઇમેજ જનરેશનનો ઉપયોગ કરો. જ્યાં સુધી તમને ગમતું સંસ્કરણ ન મળે ત્યાં સુધી તમારી મૂળ છબી પર પુનરાવર્તન કરો. મોડેલ કુદરતી ભાષા સમજે છે, તેથી તમારે પ્રોમ્પ્ટ ભાષામાં નિપુણતા મેળવવાની જરૂર નથી.

2. AI વૉઇસ વાતચીત જનરેટ કરો

AI-જનરેટેડ અવાજો માનવ અવાજોથી અલગ પાડવાનું વધુને વધુ મુશ્કેલ બની રહ્યું છે. જો તમને આશ્ચર્ય થાય, તો AI સ્ટુડિયો અથવા Google ના NotebookLM માં જનરેટ સ્પીચ અજમાવી જુઓ.

Google ના AI સ્ટુડિયોમાં જનરેટ સ્પીચનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો

કથા માટે અથવા બે લોકો વચ્ચેની વાતચીત માટે ટેક્સ્ટમાં પેસ્ટ કરો

30 AI અવાજોમાંથી પસંદ કરવા માટે સેટિંગ્સ ટેબ ખોલો. દરેકને એક લાક્ષણિકતા સાથે લેબલ કરવામાં આવે છે—દા.ત. ઉત્સાહિત, કાંકરીવાળું, અથવા પરિપક્વ.

વાતચીત જનરેટ કરવા માટે રન પર ક્લિક કરો. વૈકલ્પિક રીતે પ્લેબેક ગતિને સમાયોજિત કરો.

જો તમે તેને રાખવા માંગતા હો, તો ફાઇલ ડાઉનલોડ કરો, અથવા ફરીથી પ્રયાસ કરવા માટે અલગ ટેક્સ્ટમાં પેસ્ટ કરો.

ઉદાહરણ: બે વાયોલિનવાદકો વચ્ચેની મૂર્ખ 90-સેકન્ડની ચેટ જે મેં Gemini સાથે સ્ક્રિપ્ટ કરી હતી અને આ Generate Speech ટૂલ સાથે ઝડપથી રેન્ડર કરી હતી.

ઉપયોગ કેસ: સૂચનાત્મક વિડિઓ માટે નરેશન ટ્રેક બનાવો. ElevenLabs પાસે આ માટે વધુ સારું વ્યાવસાયિક મોડેલ છે, પરંતુ AI સ્ટુડિયો મફત, સરળ અને ઝડપી છે.

વિકલ્પો

જો તમે પેઇડ પ્લાન પર છો, તો Google ની Gemini AI એપ્લિકેશન હવે તમે અપલોડ કરેલી ફાઇલોમાંથી ઑડિઓ ઓવરવ્યૂ પણ જનરેટ કરી શકે છે.

Google ની મફત NotebookLM પાસે એક નવી મોબાઇલ એપ્લિકેશન છે, અને હવે તમને 50 ભાષાઓમાંથી કોઈપણમાં ઑડિઓ વાતચીત જનરેટ કરવાની મંજૂરી આપે છે. AI સ્ટુડિયોમાં Generate Speech થી વિપરીત, NotebookLM ઑડિઓ ઓવરવ્યૂ તમારી સામગ્રીનો સારાંશ આપે છે, તેઓ શબ્દો લખ્યા મુજબ કરતા નથી. NotebookLM શા માટે આટલું ઉપયોગી છે.

Google નું Illuminate તમને સંશોધન પત્રો અને પ્રખ્યાત પુસ્તકો વિશે AI વાતચીતો જનરેટ કરવા, સાંભળવા, શેર કરવા અને ડાઉનલોડ કરવા દે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડેવિડ કોપરફિલ્ડ વિશે અહીં એક ઑડિઓ ચેટ છે. સાંભળવામાં થોડી શુષ્ક છે, પરંતુ હજુ પણ ઉપયોગી છે.

3. એક GIF બનાવો

AI સ્ટુડિયોના બિલ્ડ વિભાગમાં 20 શોકેસ એપ્લિકેશનોમાંથી એક, Magical Gif Maker અજમાવી જુઓ. તમારા પ્રકાશન, જૂથ અથવા ઇવેન્ટનું નામ દર્શાવતું મૂવિંગ વિઝ્યુઅલ બનાવવાનો પ્રયાસ કરો. મેં કાઇનેટિક ટેક્સ્ટ અને વર્ડ આર્ટ સાથે પ્રયોગ કર્યો. બિલ્ડ AI સ્ટુડિયોમાં પણ પ્રયાસ કરવા યોગ્ય છે: ફ્લેશકાર્ડ મેકર, વિડિઓ ટુ લર્નિંગ એપ્લિકેશન અને નકશા પ્લાનર.

વૈકલ્પિક: તમે Google ના Imagen 3 અથવા નવા Imagen 4 સાથે સ્ટેટિક છબી પણ બનાવી શકો છો. એક ટૂંકો પ્રોમ્પ્ટ લખો અને તમારા મનપસંદ પાસા ગુણોત્તર પસંદ કરો. અત્યાર સુધી હું Ideogram (મને તે કેમ ગમે છે) અને ChatGPT ના નવા ઇમેજ એન્જિનને પસંદ કરું છું.

4. એક ટૂંકો વિડિઓ જનરેટ કરો

Google નું Veo 2 અને Flow તમને પ્રોમ્પ્ટ સાથે લગભગ તરત જ મફત ટૂંકી વિડિઓ ક્લિપ્સ જનરેટ કરવા દે છે. પ્રેઝન્ટેશનમાં જીવંતતા અથવા રમૂજ ઉમેરવા માટે ક્લિપ બનાવો, અથવા કંઈક સમજાવવામાં મદદ કરવા માટે વિઝ્યુઅલ રૂપક બનાવો. તમે નાના AI-જનરેટેડ વિડિઓ દ્રશ્યોનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરી શકો તે માટે અહીં 25 અન્ય ઝડપી વિચારો છે.

Veo 2 સાથે વિડિઓ ક્લિપ કેવી રીતે બનાવવી

લંબાઈ (5 થી 8 સેકન્ડ) પસંદ કરો અને આડી અથવા ઊભી દિશા પસંદ કરો

પ્રોમ્પ્ટ લખો અને વૈકલ્પિક રીતે દ્રશ્ય દિશા સૂચવવા માટે ફોટો અપલોડ કરો

ઉદાહરણ: મેં શરૂ કરેલા પેરાકીટ ફોટો અને Veo 2 સાથેના ફોટામાંથી મેં જનરેટ કરેલા 5-સેકન્ડના વિડિઓ પર એક નજર નાખો.

ટિપ: Ezgif અથવા Giphy સાથે ટૂંકી વિડિઓ ક્લિપ્સને મફતમાં gif માં રૂપાંતરિત કરો. વિડિઓ ફાઇલોથી વિપરીત, gif શેર કરવા અને ઇમેઇલ અથવા પ્રેઝન્ટેશનમાં ઓટો પ્લે કરવા માટે સરળ છે.

આગળ શું છે: Google ના નવા Veo 3 મોડેલ સાથે બનાવેલી નોંધપાત્ર રીતે જીવંત ક્લિપ્સ આ અઠવાડિયે વાયરલ થઈ હતી. આ AI-જનરેટેડ વિઝ્યુઅલ્સ - ધ્વનિ સાથે - હમણાં માટે ફક્ત $250/મહિના(!) પ્લાન પર ઉપલબ્ધ છે, તેથી Veo 2 મફતમાં અજમાવો.

5. ઘણી બધી નાની બિલાડીઓ સાથે વસ્તુઓ સમજાવો

આ રમતિયાળ મીની એપ્લિકેશન વાયોલિન કેવી રીતે કાર્ય કરે છે તેનાથી લઈને મેટ્રિક્સ પાછળના ખ્યાલ સુધી, કોઈપણ ખ્યાલને સમજાવવા માટે મોહક બિલાડીના ચિત્રોનો ઉપયોગ કરીને ટૂંકા, પગલું-દર-પગલાં દ્રશ્ય માર્ગદર્શિકાઓ બનાવે છે.

આ લેખ વન્ડર ટૂલ્સની પરવાનગી સાથે ફરીથી પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે, જે એક ન્યૂઝલેટર છે જે તમને સૌથી ઉપયોગી સાઇટ્સ અને એપ્લિકેશનો શોધવામાં મદદ કરે છે. અહીં સબ્સ્ક્રાઇબ કરો.

ફાસ્ટ કંપનીના નેક્સ્ટ બિગ થિંગ્સ ઇન ટેક એવોર્ડ્સ માટેની અંતિમ તારીખ શુક્રવાર, 20 જૂન, રાત્રે 11:59 વાગ્યે PT છે. આજે જ અરજી કરો.

કેરળ કિનારા પાસે મોટી દુર્ઘટના, સિંગાપોરના ધ્વજવંદન જહાજમાં વિસ્ફોટ

 કેરળ કિનારા પાસે મોટી દુર્ઘટના, સિંગાપોરના ધ્વજવંદન જહાજમાં વિસ્ફોટ; કેરળના દરિયાકાંઠે સિંગાપોરના ધ્વજવંદન જહાજ પર વિસ્ફોટ - નૌકાદળે 18 લોકોના જીવ બચાવ્યા

કેરળના દરિયાકાંઠે સિંગાપોરના ધ્વજવંદન જહાજ MV વાન હૈ 503 માં વિસ્ફોટ થયો હોવાના અહેવાલ છે. મુંબઈ મેરીટાઇમ ઓપરેશન્સ સેન્ટરે કોચીને આ અંગે જાણ કરી. આ જહાજ 7 જૂને કોલંબોથી રવાના થયું હતું અને 10 જૂને મુંબઈ પહોંચવાનું હતું. ભારતીય નૌકાદળે તાત્કાલિક સહાય માટે INS સુરત મોકલ્યું. 22 ક્રૂ સભ્યોમાંથી 18 જહાજ છોડી ગયા હતા અને તેમને બચાવવામાં આવી રહ્યા છે.

કેરળના દરિયાકાંઠા નજીક સિંગાપોરના ધ્વજવંદન જહાજમાંથી જોરદાર વિસ્ફોટ થયાના સમાચાર આવ્યા છે. સંરક્ષણ જનસંપર્ક અધિકારીએ આ માહિતી આપી છે. તેમણે કહ્યું કે સવારે કેરળના દરિયાકાંઠે સિંગાપોર-ધ્વજવાળા કન્ટેનર જહાજ MV વાન હૈ 503 માં વિસ્ફોટ થવાની માહિતી મળી હતી.

મુંબઈના મેરીટાઇમ ઓપરેશન્સ સેન્ટરે સવારે લગભગ ૧૦.૩૦ વાગ્યે કોચીમાં તેના સમકક્ષોને અંડરડેક વિસ્ફોટ વિશે જાણ કરી. ૨૭૦ મીટર લાંબુ આ જહાજ, જેનો ડ્રાફ્ટ ૧૨.૫ મીટર હતો, ૭ જૂને કોલંબોથી નીકળ્યું અને મુંબઈ તરફ રવાના થયું, જ્યાં તે ૧૦ જૂને પહોંચવાની ધારણા હતી.

'આઈએનએસ સુરતને ડાયવર્ટ કરવામાં આવ્યું'

આજે લગભગ 10:30 વાગ્યે, MOC (COC) ને MOC (MBI) તરફથી MV Wan Hai 503 પર અંડરડેક વિસ્ફોટના સમાચાર મળ્યા. આ અંગે વાતચીતમાં, PRO એ કહ્યું, 'આ જહાજ સિંગાપોર ધ્વજવંદન કરાયેલ કન્ટેનર જહાજ, LPC કોલંબો છે, જે 270 મીટર લાંબુ છે અને તેનો ડ્રાફ્ટ 12.5 મીટર છે.'

આ પછી, ભારતીય નૌકાદળે તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરીને મદદ પૂરી પાડી અને કોચીમાં ડોક કરવાના નિર્ધારિત INS સુરતને વાળ્યું. ભારતીય નૌકાદળે 18 લોકોના જીવ બચાવ્યા.

'18 ક્રૂએ બોટ પર જહાજ છોડી દીધું'

પીઆરઓએ જણાવ્યું હતું કે પશ્ચિમી નૌકાદળ કમાન્ડે સવારે 11 વાગ્યે જહાજને બીજી દિશામાં વાળ્યું હતું. પીઆરઓએ એક અપડેટમાં જણાવ્યું હતું કે, '૨૨ ક્રૂમાંથી ૧૮ ક્રૂ બોટ પર જહાજ છોડીને નીકળી ગયા છે.' ૧૮ સભ્યોએ દરિયામાં કૂદકો માર્યો. CG અને IN એસેટ્સ દ્વારા ક્રૂને બચાવવામાં આવી રહ્યા છે. વહાણમાં અત્યારે આગ લાગી છે અને તે તરી રહ્યું છે.”

વિમાનની ઉડાન યોજના

પરિસ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવા અને સહાયનું સંકલન કરવા માટે કોચીના નૌકાદળના એરબેઝ INS ગરુડથી નૌકાદળ ડોર્નિયર વિમાનની ઉડાનનું પણ આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.