પ્રાસંગિક
=======
માત્ર બે મિનિટમાં આખું પાકિસ્તાન અને અર્ધું ચાઈના સાફ !!!
============================================
કલાકના 11,113માઈલની પ્રચંડ સ્પીડ ધરાવતા આ ભારતીય બનાવટના સુપરસોનોક મિસાઈલ થી દુનિયાભરના દેશો તાજ્જુબ થઈ રહયા છે.પ્રાસંગિકભારતે ઓડિશાના ડૉ.અબ્દુલ કલામ દ્વીપ પરથી પોતાની સ્વ-નિર્મિત હાઇપર-સોનિક મિસાઇલનું સફળ પરીક્ષણ કર્યું છે. ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓર્ગેનાઈઝેશન (DRDO) દ્વારા સ્વ-વિકસિત આ મિસાઈલ અવાજની ઝડપે પાંચ ગણી ઝડપે મુસાફરી કરી શકે છે. તેની ઝડપ એટલી વધારે છે કે તેને રડાર દ્વારા પણ સરળતાથી શોધી શકાતી નથી, અને અન્ય મિસાઇલો પાસે તેને નષ્ટ કરવાની ઝડપ નથી.
======================
હાયપરસોનિક મિસાઇલ એવા શસ્ત્રો છે જે અવાજની ઝડપે પાંચ ગણી ઝડપે પ્રવાસ કરે છે. તેનો અર્થ ઓછામાં ઓછો મેક 5. સરળ ભાષામાં આ મિસાઈલોની ઝડપ 6100 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક છે. ઝડપ અને દિશા બદલવાની તેમની ક્ષમતા એટલી ચોક્કસ અને શક્તિશાળી છે કે તેમને ટ્રેક કરવા અને મારવા અશક્ય છે.
સામાન્ય રીતે ક્રૂઝ મિસાઈલ કે બેલેસ્ટિક મિસાઈલની ઝડપ ઘણી ઝડપી હોય છે. પરંતુ તેમની નિશ્ચિત દિશા અને મુસાફરીના માર્ગને કારણે તેઓને ટ્રેક કરી શકાય છે. તેમને મારીને નીચે લાવી શકાય છે. જો તેમની ઝડપ અવાજની ગતિ કરતાં પાંચ ગણી એટલે કે 6100 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક સુધી વધારવામાં આવે. ઉપરાંત, જો આપમેળે દિશા બદલવામાં સક્ષમ ઉપકરણો ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવે છે, તો તે હાઇપરસોનિક શસ્ત્રોમાં ફેરવાય છે. તેમને ટ્રેક કરવા અને મારવા લગભગ અશક્ય બની જાય છે.
હાઇપરસોનિક શસ્ત્રો મુખ્યત્વે બે પ્રકારના હોય છે. પ્રથમ- ગ્લાઈડ વાહનો એટલે કે હવામાં તરતા વાહનો. બીજું - ક્રુઝ મિસાઈલ. અત્યારે વિશ્વનું ધ્યાન ગ્લાઈડ વાહનો પર છે. જેની પાછળ એક નાની મિસાઈલ મૂકવામાં આવી છે. ત્યારબાદ તેને મિસાઈલ લોન્ચરથી છોડવામાં આવે છે. મિસાઈલ ચોક્કસ અંતર કાપ્યા બાદ અલગ થઈ જાય છે. તે પછી ગ્લાઈડ વાહનો સરળતાથી ઉડતા લક્ષ્ય પર હુમલો કરે છે. આ શસ્ત્રો સામાન્ય રીતે સ્ક્રેમજેટ એન્જિનથી સજ્જ હોય છે, જે હવામાં હાજર ઓક્સિજનનો ઉપયોગ કરીને ઝડપથી ઉડે છે. આ તેને એક નિશ્ચિત ગતિ અને ઊંચાઈ આપે છે.
જો આ મિસાઈલ પાકિસ્તાન બોર્ડર પરથી છોડવામાં આવશે તો સમગ્ર પાકિસ્તાન તેની રેન્જમાં આવી જશે. જો ચીનની સરહદેથી ગોળીબાર કરવામાં આવે તો ચીનનો લગભગ 45 ટકા ભાગ તેની હદમાં આવી જશે. એટલે કે હિમાલયની બાજુથી. જો તેને દરિયા કિનારે મૂકીને ફાયર કરવામાં આવે તો તે અરબી સમુદ્ર, બંગાળની ખાડી અને હિંદ મહાસાગરમાં દુશ્મન દેશોના જહાજોને નષ્ટ કરી શકે છે. એટલે કે આ એક મિસાઈલથી એશિયામાં રશિયા અને ચીન પછી ભારતનો પ્રભાવ વધ્યો છે.
.
ભારતની LRAShM એટલે કે આ હાઇપરસોનિક લાંબા અંતરની એન્ટિ-શિપ મિસાઇલ અનેક પ્રકારના શસ્ત્રો વહન કરવામાં સક્ષમ છે. તે પણ વિવિધ રેન્જમાં. જો હથિયારનું વજન ઓછું કરવામાં આવે તો તેની રેન્જ 1500 કિલોમીટરથી વધુ હશે. આ મિસાઈલને અનેક પ્રકારની રેન્જ સિસ્ટમ દ્વારા ટ્રેક કરી શકાય છે.
ભારત પાસે હાઇપરસોનિક મિસાઇલોને ટ્રેક કરવાની સિસ્ટમ પણ છે. જ્યારે વિશ્વના ઘણા શક્તિશાળી દેશોમાં આ સિસ્ટમ ઉપલબ્ધ નથી. આ મિસાઈલ અનેક પ્રકારના ટર્મિનલ દાવપેચ કરી શકે છે. એટલે કે દુશ્મન ઇચ્છે તો પણ તેને નિશાન બનાવી શકે નહીં. આ મિસાઈલ જરૂર પડ્યે તેની ઝડપ, દિશા અને માર્ગ થોડો બદલી શકે છે. તેમજ તેની ચોકસાઈ અત્યંત ઘાતક છે.
- વિશ્વનો 80 ટકા તેલનો વેપાર હિંદ મહાસાગર પ્રદેશ (IOR)માં થાય છે. વિશ્વભરના જહાજો અહીંથી પસાર થાય છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતીય નૌકાદળ આ જહાજોની સુરક્ષા માટે આ મિસાઈલનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
- જો ચીન અથવા પાકિસ્તાન ભારતીય દરિયાઈ વિસ્તારમાં કોઈપણ પ્રકારની ઘૂસણખોરી કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, તો આ મિસાઈલ તેમના જાસૂસી જહાજ અથવા યુદ્ધ જહાજને થોડી જ સેકન્ડોમાં સમુદ્રમાં દાટી શકે છે.
- હાલમાં દુનિયાની તમામ એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ આ મિસાઈલને સરળતાથી ટ્રેક કરી શકતી નથી. કારણ કે તેની ઝડપ ઘણી વધારે છે. તેનો અર્થ એ કે તે દુશ્મનના નિશાન પર વિનાશનો વરસાદ ચાલુ રાખશે.
- તેને પ્રાદેશિક દરિયાઈ વિસ્તારોમાં સુરક્ષા માટે તૈનાત કરી શકાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, મલક્કાના અખાતથી પર્શિયાના અખાત સુધી, તેને સુરક્ષિત કરી શકાય છે. તેને માત્ર દરિયા કિનારે તૈનાત કરવાની જરૂર છે.
હવે હાઇપરસોનિક મિસાઇલના સફળ પરીક્ષણ બાદ ભારત એવા કેટલાક દેશોમાંથી એક બની ગયું છે જેની પાસે આ આધુનિક ટેકનોલોજી છે.
હાઈપરસોનિક મિસાઈલ એટલે એવી મિસાઈલ જે અવાજની ગતિ કરતા પાંચ ગણી વધુ ઝડપે પોતાના લક્ષ્ય તરફ આગળ વધે છે.
તે જ સમયે, સબસોનિક મિસાઇલો ધ્વનિની ઝડપ કરતાં વધી શકતી નથી, જ્યારે સુપરસોનિક મિસાઇલો અવાજની ઝડપ કરતાં માત્ર બેથી ત્રણ ગણી જ પહોંચી શકે છે.
મિસાઈલની રેન્જ લગભગ 1700 કિલોમીટર છે અને તેને ગેમ ચેન્જર તરીકે જોવામાં આવી રહી છે."
હાઇપરસોનિક શસ્ત્રો માત્ર તેમની ગતિથી તેમનો વિશેષ દરજ્જો મેળવતા નથી, કારણ કે ઝડપની દ્રષ્ટિએ, બેલેસ્ટિક મિસાઇલ પણ અવાજની ગતિ કરતાં વધુ ઝડપથી મુસાફરી કરે છે.
"હાઈપરસોનિક મિસાઈલ તેના લક્ષ્ય તરફ એટલી ઝડપથી આગળ વધે છે કે એન્ટી મિસાઈલ સિસ્ટમ તેને ટ્રેક કરી શકતી નથી."
હાઈપરસોનિક મિસાઈલ બેલેસ્ટિક મિસાઈલની જેમ પોતાની ચાપ અને પ્રક્ષેપણ નથી બનાવતી, જેના કારણે તેમના લક્ષ્યને પારખવું ખૂબ મુશ્કેલ છે.
“અમેરિકાની 'ટર્મિનલ હાઈ એલ્ટિટ્યુડ એરિયા ડિફેન્સ' એટલે કે 'થાડ' અને ઈઝરાયેલની 'આયર્ન ડોમ' સિસ્ટમ પણ હાઈપરસોનિક મિસાઈલને શોધી શકવામાં અસમર્થ છે. આ એન્ટિ-મિસાઇલ સિસ્ટમ્સ છે જેની રેન્જ 250 કિલોમીટર પર સમાપ્ત થાય છે.
"જો તમે હાઇપરસોનિક મિસાઇલ શોધી કાઢો છો, તો પણ તેને તોડી પાડવી ખૂબ જ મુશ્કેલ છે, કારણ કે તેને સમાન ગતિએ મુસાફરી કરતી મિસાઇલની જરૂર પડશે. આ માટે દેશને એરો-3 સિસ્ટમની જરૂર પડશે. તેની રેન્જ લગભગ 2500 કિલોમીટર છે.
હાલમાં હાઈપરસોનિક મિસાઈલ લોન્ચ થયા બાદ તેની દિશા બદલી શકાતી નથી.
હાલમાં ચીન અને રશિયા પાસે હાઈપરસોનિક મિસાઈલ છે, જ્યારે ભારતની જેમ અમેરિકા પણ તેને ચલાવવામાં વ્યસ્ત છે.
“કેટલાક અન્ય દેશો હાઈપરસોનિક મિસાઈલ બનાવવાનો દાવો કરે છે, પરંતુ આ વાત ચોક્કસ કહી શકાય તેમ નથી. આવી સ્થિતિમાં ભારત વિશ્વનો ત્રીજો દેશ હશે જેની પાસે આ આધુનિક ટેક્નોલોજી હશે.
, “એવું માનવામાં આવે છે કે રશિયા, ચીન અને ભારત સિવાય અમેરિકા, ફ્રાન્સ, બ્રિટન અને બ્રાઝિલ પાસે હાઈપરસોનિક મિસાઈલ છે. આ સિવાય ઈરાને એવો પણ દાવો કર્યો છે કે તેણે હાઈપરસોનિક મિસાઈલ બનાવી છે.
"રશિયાએ યુક્રેન યુદ્ધમાં તેની કિંજલ હાઇપરસોનિક મિસાઇલોનો ઉપયોગ કર્યો છે, કારણ કે તેને પકડવી ખૂબ મુશ્કેલ છે."
માર્ચ 2022 માં, રશિયાએ દાવો કર્યો હતો કે તેણે હાઇપરસોનિક મિસાઇલ વડે પશ્ચિમ યુક્રેનની અંદર ભૂગર્ભ હથિયારોના ડેપોને નિશાન બનાવ્યું હતું.
નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે તાજેતરમાં ઈરાન દ્વારા ઈઝરાયેલ પર કરાયેલા મિસાઈલ હુમલામાં હાઈપરસોનિક મિસાઈલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
ઈરાનનો દાવો છે કે તેણે પ્રથમ વખત ફતહ મિસાઈલને બેલેસ્ટિક અને ક્રુઝ બંને સેગમેન્ટમાં હાઈપરસોનિક મિસાઈલ તરીકે રજૂ કરી હતી.
ઓડિશામાં 1500 કિમીની રેન્જ ધરાવતી હાઇપરસોનિક મિસાઇલનું સફળ પરીક્ષણ
ભારતે સંરક્ષણ ક્ષેત્રે ઐતિહાસિક સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે
અવાજની પાંચ ગણી ઝડપે મુસાફરી કરતી મિસાઈલ રડાર દ્વારા શોધી શકાતી નથી.
આ મિસાઈલ પરમાણુ હથિયારો સહિત અનેક "પે-લોડ" લઈ જઈ શકે છે. તે આપણા સશસ્ત્ર દળો માટે ખૂબ જ ઉપયોગી બની શકે છે.
આ મિસાઈલને હૈદરાબાદના ડો.અબ્દુલ કલામ મિસાઈલ કોમ્પ્લેક્સમાં તૈયાર કરવામાં આવી હતી. DRDO પ્રયોગશાળાઓ અને અન્ય ઔદ્યોગિક પક્ષોએ આમાં સહયોગ આપ્યો છે.
આ સફળ પરીક્ષણ સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં ભારતની આત્મનિર્ભરતા અને તેની મેક-ઈન-ઈન્ડિયા પ્રતિબદ્ધતાને સાબિત કરે છે.
આ પરિક્ષણની સફળતા બાદ સંરક્ષણ મંત્રી રાજનાથ સિંહે વૈજ્ઞાનિકો અને ટેકનિશિયનને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા અને આ સફળતાને ઐતિહાસિક ગણાવી હતી. ભારતે આમાં એક સીમાચિહ્ન હાંસલ કર્યું છે, આ સાથે તેણે ભારતને આધુનિક સૈન્ય શક્તિવાળા ઘણા દેશોમાં સ્થાન અપાવ્યું છે. તેમણે આ ભવ્ય સફળતા માટે ફરી એકવાર વૈજ્ઞાનિકો અને ટેકનિશિયનોને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.
આ હાઇપર-સોનિક મિસાઇલ ધ્વનિ કરતા પાંચ ગણી ઝડપે મુસાફરી કરી શકે છે (Mach-5). તેની સ્પીડ એટલી ઝડપી છે કે તેને રડારમાં કેપ્ચર કરવું મુશ્કેલ બની જાય છે. તદુપરાંત, નાશ કરવા માટે છોડવામાં આવેલી મિસાઇલ તેના સુધી પહોંચે તે પહેલાં તે આગળ વધે છે. આ સાથે ભારતની સંરક્ષણ ક્ષમતા વધુ મજબૂત બની છે.
હવે ભારત અમેરિકા, રશિયા, ઈંગ્લેન્ડ, ફ્રાન્સ અને ચીન જેવા નેતાઓ સાથે ઊભું રહી શકે છે. ઉલ્લેખનીય છે કે આ હાઇપરસોનિક મોડલ ભારતે ફ્રાન્સ અને ઇંગ્લેન્ડ સાથે મળીને બનાવ્યું છે, વ્યક્તિગત રીતે નહીં, ભારતે તેને એકલા હાથે બનાવ્યું છે. જો કે બંને પાસે આ પ્રકારની મિસાઈલો છે. તે પાંચ દેશો સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા સમિતિના કાયમી સભ્ય છે, એટલે કે તેઓ કાયમી સભ્ય છે.
સુરેશ ભટ્ટ